شاهرگ راهبرد بایدن در افغانستان زیر تیغ چین و روسیه

طالبان افغانستان روز شنبه اعلام کردند که هیئتی عالی رتبه به رهبری سرپرست وزارت خارجه، طی سفری دو روزه به قطر با یک هیئت آمریکایی در دوحه، دیدار کرده است. این  اولین سفر خارجی مقامات دولت طالبان و همچنین نخستین دیدار رسمی مقامات دو طرف از زمان خروج ایالات متحده از افغانستان در اواخر ماه گذشته بود.

آنچه از اظهارات مقامات دو طرف در مورد موضوعات مذاکره برمی‌آید آن است که واشنگتن و طالبان به دنبال اجرای وعده‌های دوطرفه در توافق سال 2020 دوحه هستند.

امیرخان متقی ، سرپرست وزارت خارجه دولت تازه تاسیس طالبان دراین  خصوص گفت که «دو طرف در مورد بازکردن فصل جدیدی از روابط دوجانبه بحث کردند و مقامات طالبان از طرف آمریکایی خواستند تا دارایی های مسدود شده بانک مرکزی افغانستان را آزاد کند».

وی همچنین گفت که هیئت طالبان از طرف آمریکایی خواسته تا به حاکمیت حریم هوایی افغانستان احترام بگذارند و در امور آن دخالت نکنند و تاکید کرد که تمرکز بر کمک های بشردوستانه و اجرای همه مفاد توافقنامه دوحه است که در ماه فوریه 2020بین دو طرف منعقد شد.

در حال حاضر دولت طالبان با مشکلات بزرگ اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند به صورتی که به گفته بانک جهانی، قطع کمک‌های بین‌المللی به کابل منجر به ازدست رفتن 75 درصد از درآمدهای دولت شده است. همچنین سیستم مراقبت های بهداشتی افغانستان در آستانه سقوط قرار دارد و کمبود جدی مواد غذایی تداوم شرایط عادی زندگی را تهدید می‌کند.

واشنگتن در پی حفظ آبرو و پیشبرد استراتژی خروج

طی مدت زمان پس خروج آشفته و مفتضحانه نظامیان آمریکایی و ناتو از افغانستان، کاخ سفید هم به دلیل شکست راهبردی شعارهای اولیه در مورد تداوم شرایط پایدار آینده در کابل تحت کنترل دولت و ارتش افغانستان (درحالی که کابل یکباره به دست طالبان سقوط  کرد)، و هم به دلیل حوادثی که به خروج ناامن نیروهای آمریکایی انجامید، در عرصه داخلی و بین المللی (در نزد متحدان اروپایی) بسیار مورد انتقاد قرار گرفت.

در این شرایط با وجود تأکیدات مکرر کاخ سفید در مورد عدم به رسمیت شناختن دولت جدید طالبان، مهمترین هدف مقامات آمریکایی از باز کردن کانال‌های دیپلماتیک با طالبان مربوط به اطمینان یافتن از اجرا و پیشبرد برنامه‌های مورد نظر طراحی شده گذشته است تا کمترین خسارت و در نتیجه انتقادات داخلی را متوجه استراتژی دولت بایدن در مورد افغانستان کند. در این رابطه توجه به این نکته ضروری است که نحوه خروج از افغانستان، پس از میلیاردها دلار هزینه و برجای گذاشتن هزاران کشته و زخمی از مردم افغانستان و نظامیان خارجی، به بزرگترین شکست تاریخ آمریکا و عامل اثبات افول هژمونی غرب تبیین شده است.

مأموریت مهم هیئت آمریکا اطمینان از خروج شهروندان آمریکایی از افغانستان و به دنبال آن گرفتن اطمینان از طالبان در مورد جلوگیری از فعالیت‌های القاعده در خاک این کشور می‌باشد.

بدون تردید ناتوانی در خروج امن شهروندان آمریکایی از افغانستان می تواند ضربه مهلکی به پایگاه انتخاباتی دموکرات‌ها و بایدن در آینده وارد سازد. بایدن در حالی دستور خروج نیروهای آمریکایی را صادر کرد که حتی کاخ سفید آمار دقیقی از تعداد شهروندانی که در افغانستان جامانده اند و به دنبال خروج از این کشور هستند ندارد.

ند پرایس ، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در جریان نشست خبری روز پنجشنبه گفت که این آژانس با "ده ها آمریکایی در افغانستان که مایل به خروج هستند" در تماس است ، اما وی افزود که تعیین تعداد دقیق شهروندان آمریکایی باقی مانده دشوار است.

این مقام وزارت خارجه آمریکا گفت: "ادامه عبور ایمن اتباع ایالات متحده و سایر اتباع خارجی و افغانانی که به آنها تعهد ویژه ای داریم که قصد خروج از افغانستان را دارند" از اولویت های اصلی این دیدار است .

از طرف دیگر تحرکات دیپلماتیک آمریکا، از جمله شامل سفر همزمان ویندی شرمن معاون وزیر خارجه این کشور به پاکستان به عنوان یکی از بازیگران پرنفوذ در افغانستان و دارای روابط نزدیک با طالبان، ناشی از نگرانی‌ در مورد تقویت نفوذ روسیه و چین در افغانستان می‌باشد. به عقیده بسیاری از تحلیلگران خروج از افغانستان علاوه بر پذیرش شکست در افغانستان، به منظور تمرکز بیشتر بر شرق آسیا و چین صورت می‌گیرد. چین استراتژی جاه‌طلبانه ای برای تقویت هژمونی اقتصادی خود در سطح جهانی با صرف هزینه‌ای چندصد میلیارد دلاری برای توسعه شبکه تجاری خود از طریق طرح «یک کمرند یک جاده» در پیش گرفته است و طبیعتاً چالش‌های امنیتی در آسیای میانه و غرب آسیا یکی از موانع تحقق چنین اهداف بلندپروازانه ای خواهد بود.

 بایدن ماه گذشته گفت: "ما با دیپلماسی ، نفوذ بین المللی و کمک‌های بشردوستانه خود رهبری می کنیم ."با این وصف تداوم نقش آفرینی در افغانستان به منطور مقابله با نفوز چین و روسیه موضوعی است که واشنگتن به دنبال آن است از طریق نیازمندی‌های طالبان و فشار اقتصادی و سیاسی آن را محقق سازد. در حال حاضر طالبان علاوه بر نیازمندی اقتصادی به آزادسازی منابع مالی بلوکه شده خارجی خود در نزد سازمان‌های بین المللی، بحث به رسمیت شناخته شدن در عرصه بی المللی را نیز خواستار است.

در این راستا سرپرست وزارت خارجه افغانستان اعلام کرده که هیئت افغانی در روزهای آینده با نمایندگان اتحادیه اروپا دیدار و درباره آخرین تحولات گفتگو خواهد کرد.

همچنین ذبیح الله مجاهد نیز روز شنبه افزود: هدف ما این است که در روزهای آینده جلسات بیشتری با آمریکایی ها و همچنین نمایندگان اروپایی داشته باشیم تا بتوانیم نظرات و پیشنهادات آنها را درباره وضعیت کنونی افغانستان مورد بحث و گفتگو قرار دهیم.

وی گفت: "ما بارها و بارها به آنها گفته ایم که یک دولت ضعیف و بی ثبات در افغانستان به نفع هیچکس نیست."

رقابت آمریکا با جبهه هماهنگ چین و روسیه

تلاش‌های کاخ سفید برای تأثیرگذاری بر تحولات افغانستان به مفع خود و به ضرر رقبا، در حالی است که چین و روسیه در سوی دیگر ماجرا مواضع همسو و هماهنگی را برای حفظ ثبات افغانستان از طریق کار با دولت طالبان در پیش گرفته‌اند.

برای مثال گنگ شوانگ دیپلمات ارشد چینی در سخنرانی خود در شورای امنیت سازمان ملل گفت که زمان آن فرا رسیده است که طالبان به دامان بین المللی کشانده شود و نیروهای آمریکایی و دیگر نیروهای غربی در قبال جنایات خود در افغانستان پاسخگو باشند. روسیه نیز با نحوه خروج غیرمسئولانه آمریکا مخالفت و خاطر نشان کرد که چگونه «فرار مغزها» و خروج متخصصان افغان تهدیدی برای اداره دولت و تعقیب اهداف توسعه ای کشور به دنبال دارد.

همچنین در 30 اوت دو طرف با دادن ممتنع در شورای امنیت سازمان ملل متحد ، آنها اجازه تصویب قطعنامه ای را دادند که از طالبان خواسته بود به مردم اجازه خروج از کشور را بدهند و اجازه ندهند که افغانستان به پناهگاهی امن برای تروریسم بین المللی تبدیل شود. به احتمال زیاد آنها این شکل از هماهنگی را در سطح بین المللی ادامه خواهند داد. در اجلاس سازمان همکاری شانگهای (شانگهای) در شهر دوشنبه در 16-17 سپتامبر ، وضعیت افغانستان در دستور کار قرار گرفت و اعضا توافق کردند که باید رویکردی هماهنگ نسبت به افغانستان در میان اعضای سازمان همکاری شانگهای وجود داشته باشد. 

روسیه طالبان را به اولین نشست بین المللی پس از به دست گرفتن کنترل افغانستان دعوت کرده است که نشان از که به رسمیت شناختن دولت طالبان و خارج کردن آنها از فهرست ملی سازمان های تروریستی در آینده نزدیک دارد.  طالبان در سال 2003 به عنوان یک سازمان تروریستی در روسیه ممنوع اعلام شد. با این وجود ، مسکو از اواسط دهه گذشته گفتگو با طالبان را آغاز کرد

با این حال در آمریکا تردیدی وجود ندارد که چین نسبت به روسیه نقش تعیین کننده‌تری در تحولات آینده افغانستان با توجه به توانمندی های بیشتر اقتصادی می‌تواند داشته باشد. از نظر اقتصادی ، روسیه به اندازه پکن چیزهای زیادی برای ارائه ندارد همچنین که بی ثباتی سرمایه گذاران روسی را نیز باز می دارد و به همین دلیل گفتمان روسی تقریباً حول مسائل امنیتی می چرخد. البته اتحادیه اقتصادی اوراسیا در آینده می تواند در پر کردن این خلا برای روسیه نقش آفرینی کند.

بر همین اساس نمایندگان طالبان در پایان سفر خود به تیانجین در پایان ماه ژوئیه ابراز امیدواری کردند که چین از لحاظ اقتصادی و مالی از کشور آنها حمایت کند. رسانه های چینی در حال حاضر در مورد امکان مشارکت افغانستان در ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) اظهار خوشبینی می‌کنند. همچنین طالبان امیدوار است که با کمک چین در بهره برداری از منابع طبیعی ظاهراً عظیم خود (مانند مس و لیتیوم)، مشکلات اقتصادی خود را در آینده حل و فصل کند.

نگرانی عمده چین و روسیه مربوط به تقویت تروریسم بویژه داعش در افغانستان است. چین از گسیل تروریسم به استان سین کیانگ از طریق افغانستان (با وجود 76 کیلومتر مرز مشترک) و مهمتر از آن تاجیکستان نگران است و روسیه از ترویج افراط گرایی در جمهوری های آسیای میانه و چچن بیمناک است. در نتیجه رهبران سیاسی روسیه مانند پکن ، حاکمان جدید در کابل را اصلی ترین راه ارتباط برای حفظ منافع امنیتی و سیاسی و اقتصادی خود می دانند